Çocuklarda Halk oyunları Eğitimi

Çocuklarda Halk oyunları Eğitimi

Oyun öz türkçe bir kelimedir. Dil ve ifade bakımından en eski uluslarası olanıdır.Oyun duygu ve düşüncenin hareket ifadesidir.Bu yaşanılan ifade şeklinin yaşanılan toplumla sıkı bir ilişkisi vardır. Halk oyunlarının oluşunda yatan etkenler aşağıda sıralandığı gibi oluşmuştur.
1-Doğal etkenler: Su baskını,deprem, fırtına, şimşek v.s. gibi doğal olaylardan etkilenme sonucu oluşan halk oyunları.(Deli Horon)
2- Yöre nitelikleri: Oyunun doğduğu yörenin coğrafi özellikleri, iklimi v.b.
3-Kişi adları: Bazı yörelerde kendilerinden söz ettirecek derecede önemli işler başarmış kişilerin adları oyunlara isim olmuştur.( Ata Barı, Oğuzlu v.b.)
4-Dinler: Şamanizm ve islamiyetin etkisiyle .(Sinsin, Semah v.b.)
5-İnsan ve hayvan ilişkileri: Türklerde ilk çağlardan beri gerek dinsel kalıntılar gerekse ekonomik yaşantı nedeniyle hayvan isimleri oyun olmuştur.(Kartal Halayı,Tavuk Barı,Teke zortlatmaları)
6-Doğa verimi ve üretimi günlük yaşam: Özellikle Silifke yöresi oyunları bunlara örnektir.
7-Askeri düzen ve savaş: Bursa’nın kılıç kalkan oyunu,Cirit oyunları ve Köroğlu barı bunlara örnektir.
8-Bölge İl Adları: Çorum Halayı,Dikili Zeybeği,Sivas Halayı,Balıkesir Bengisi gibi.

Konularına göre halk oyunları soyut ve somut olmak üzere iki guruba ayrılabilir. Somut konulu oyunlardan doğayı yansıtanlar(Erzurum’dan Kavak ,Kars’tan Uzundere gibi.)Bazıları hayvan taklidi oyunlardır.(Tokat’tan Kartal Halayı, Erzurum’dan Tavuk Halayı,Silifke’den Keklik, Yozgat’tan Çekirge gibi.) Bazıları savaş taklidi oyunlardır.(Bursa’dan Kılıç Kalkan,Erzurum’dan Köroğlu ve Hançer Bağları gibi.) Bazıları kadın erkek ilişkilerinden öykünürler.(Sivas’tan Sarı Zeybek,Kars’tan Kıskanç,Elazığ’dan Bıçak oyunu gibi.)
Halk oyunları oynanış biçimlerine göre de guruplara ayrılabilir.Bunlar:
a) Halka oyunları
b) Sıra(dizi)oyunları
c) Tek oyunlar
d) Karşılama.
Halk oyunları Öğrencilere Neler Kazandırır?
Halk oyunları öğrencilere çok şey kazandırır. Günümüzde halk oyunlarının eğitim ve öğretimdeki önemini kavramış birçok ülke bu ulusal değerlerini bizimki kadar anlamlı ve görkemli olmamasına karşın okullarında ders olarak okutmakta ,bunların eğitim ve öğretim aracı olarak ne denli güçlü ve geçerli olduğunu kanıtlamaktadır.
Okullarda bilinçli ve sistemli bir şekilde öğretilen halk oyunlarının yararları şunlardır:
a) Kişisel eğitim,
b) Toplumsal eğitim,
c) Hareket değerleri yönlerini kapsamak üzere üç ana gurupta incelenebilir.



Halk oyunlarının kişisel yönden eğitim ve öğretimdeki yeri: Halk oyunları kişiyi ruhsal ve bedensel yönden olumlu ve çok yönlü etkiler.Halk oyunları kişinin boş zamanlarını değerlendireceği en yararlı bir etkinliktir.Müzik,hareket,giysilerdeki renk ve sanat zenginliği oyunları tek yönlü olmaktan çıkararak, kişiyi birçok konuda ilgilendiren, hoşça ve eğlenceli anlar yaşatan, zengin bir uğraşı, eğlence aracı niteliğine sokmuştur.Boş zamanlarını bu şekilde değerlendiren kişi hareketin verdiği dinçlik ve dinamiklikle sağlıklı, canlı ve neşeli olur.Böyle kişiler hayattan zevk alır. Girdikleri topluluğa canlılık ve hareket getirirler.Oyun bir neşe kaynağıdır.Neşe hareket, coşku oyunun özündedir.Kişi oyun oynarken sevinçli dinç ve gençtir.Çocuklarımızın ve gençlerimizin hiçbir baskı ve zorlama olmaksızın oyuna koşmaları, oyunun kendisinin bir hareket neşe kaynağı olduğunu kanıtlar.Çocuklarımızın, özellikle yaşamlarının en bunalımlı dönemlerini sürdüren geçlerimizin, zaman zaman içine düştükleri karamsarlığı, katıldıkları ya da izledikleri bir oyunun anlam dolu figürleri ve müziği ile tamamen gideremezse bile hafifleteceği rahatlıkla söylenebilir.Ayrıca sportif yönden de üstün değerler taşıyan halk oyunlarımız,kişiyi bedensel ve ona bağlı olarakta zihinsel yönden sağlık, dinçlik kazandırır.”Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur” atasözü ile de bu görüşler pekiştirilecek olursa, halk oyunlarımız,sağlam yapılı, kişiliği bütün, güçlüklere kolayca göğüs gerebilen, işlerinde başarılı, yarınları güvence veren kişiler yaratır. Ruhları dünyaları kararmış tembel kişiler çevresindekilerin de ruhunu karartır.
Halk oyunları, halayına, zeybeğine aldığı kişilere beceri ve yetenek sağlar.Daha önce hiç kimsenin ilgisini çekmeyen kenarda köşede kalmış öğrenciler bu beceri ve yeteneği kazandıktan sonra , kendilerini bir işe yaramaz beceriksiz kişiler olmaktan çıkmış bir iş yapabilen kişiler olarak görmektedirler.
Halk oyunları öğrencilere topluluk karşısında sıkılmadan, rahatça hareket etme yeteneği de sağlar.Çoklukla çekingen, içe dönük, bir topluluk karşısına çıkamayan çocuklar, gençler,halk oyunları içerisinde eğitildikleri takdirde bu türlü olumsuz davranışları üzerlerinden atmakta,sosyal topluluklara giren, girişken etkin birer kişi olmaktadırlar.Birlikte yada tek başına oynanan oyun, kişiye güzel ve yararlı bir iş yapmanın gurur ve güvenini vererek kişiliği olumlu yönde etkilemektedir.
Halk oyunlarımız, ulusumuza ait topluca başarılmış işlerin en güzel örneklerinden biridir.Kız ve erkek öğrencilerin el ele, omuz omuza dizilerek oluşturduğu oyun halkasında; arkadaşlarından komut almaya, birlikte adım atmaya, başarıya ortak çabalarla gitmeye, zorlukları ortaklaşa göğüslemeye çalışmak bir topluluk halinde yaşamak zorunda olan kişiye,bunun gereklerini farkında olmadan sezdirmeden öğretir.
Ulusumuzun birçok ortak özelliklerini yansıtan bu oyunlar, topluluklarda bazı ortak duygular uyandırması, birlik ve beraberlik ruhunu yansıtması bakımından önemlidir.Bir zeybekte diz dize vermiş oyuncular ulusunun, Atasının o oyunda yaşattığı,çizdiği tabloyu, ortaklaşa bir arada yorumlamakta, izleyicilere aktarmaktadır.






Halk oyunlarımızın Hareket(Sportif) Yönden Değeri:
Halk oyunlarımız sportif açıdan incelenecek olursa;bu konuda büyük değerler taşıdıkları görülür.
Zeybeklerde olsun, halaylarda olsun bir genelleme yapacak olursak, oyunların yavaş figür ve hareketlerden başlayıp gittikçe ivedileştiği, daha geniş adale ve eklem guruplarına seslendiği görülür.
Çeşitli araştırmalar ve bilimsel incelemeler sonucu, bütün spor dallarında çalışan sporcuların, ağır yarışmalara, vücudu az bir yorgunlukla hazırlayıp,ısınmasını yaparak girdikleri saptanmıştır.
Çeşitli yaş guruplarında yapılan denemelerde görülen bilimsel gerçek şudur; çeşitli spor dallarının ön çalışmalarını halk oyunları ile yapmak en büyük verimliliği sağlamaktadır.
İlkokullarda yapılan halk oyunları kursu öğrencilerinin, o okulun tüm spor dallarının temel elemanlarını oluşturduğu açıkça görülmektedir. Hareket değeri üstün, motorsal yapımıza büyük bir yük yükleyen, yetenek, beceri, ritim, tempo yeteneğine sahip olmayı gerektiren,estetik duygular içeren ve de yarışmalarla derecelendirilen bu etkinlik, sporun ta kendisi değil midir?
Çeşitli spor dallarına ait kamplarda sporcularımıza halk oyunlarımızla kondisyon kazanmalarına yardımcı olmak ve öz yapımıza uygun bir çalışma yöntemine, bu oyunlarımızdan yararlanarak hazırlayıp uygulamak, çok yararlı olur. Akşam saatlerinde küçük bir yemek salonunda davullu zurnalı müziğe uygunlukla yapılan bir çalışma, sporcuya nefes, hareket ve ritim sağlayacaktır. Karakucak ve yağlı güreşlerin davul zurna eşliğinde yapılması bize ulusal bir geleneğimizi belgelemektedir.
Köroğlu ezgisini çalan davul zurna gençlerimizin gücüne güç katmakta, onları daha cesur, daha mert, daha bir yiğit yapmaktadır.
Halk oyunları öğretiminde basamaklama:
Halk oyunlarını yeni öğrenmeye başlayanlara önceden denenmiş geçek ve başarılı bir basamaklama uygulanırsa amaca daha çabuk ulaşılır.Bu yöntem, özellikle öğreticiye daha çok kolaylık sağlar.Oyun öğretiminde basamaklama şöyle olmalıdır.Kolay figürden zora, kolay oyundan gittikçe zorlaşan oyunlara geçilmelidir. Halk oyunlarımızı öğreteceğimiz guruba birçok yörenin ve birçok oyunun ortak sayabileceğimiz temel figürlerini saptayıp, bunları birbirine bağlı , seri ritmik hareketler gibi sırayla kavratılmalıdır.Bu hareketlerin öğrenilmesinden sonra çeşitli bölgelerin öğrenilmesi, kolay kanısında olduğumuz halk oyunlarını öğretmeye geçmelidir.Kuşkusuz burada yazılı olmayan başka yörelerin öğrenilmesi kolay olabilecek oyunlarının da seçilmesi doğaldır.

KAYNAKÇA:
· Milli oyun çalışmaları , Mümtaz CONGER
· Okullarda Halk oyunları , Dr. Cengiz AYDIN
· Halk oyunları Öğrenimi , Enver KESKİN
· Folklor(Halkbilim) , Göktan AY
· FOLKLOR Halkbilim Dergisi (Sayı:49-50)