ÖZKÜTLE

ÖZKÜTLE

Maddeleri ayırt etmek için, her maddenin değişen özelliklerinden yararlanılır. Bu özelliklere ayırt edici özellikler denir. Öz kütlede maddeler için ayırt edici özelliklerdendir. Bir bardak su ile bir sürahi suyun hacim ve kütleleri farklı olmasına rağmen ikiside aynı tür maddedir.
Eğer özdeş iki bardağa su konulursa, iki örneüinde kütleleri eşit olur. Düzgün demir bir çubuktan kesilen 1cm uzunluktaki parçaların kütlelerinin eşit olduğu görülür. Buna dayanarak; aynı tür maddelerin birim hacimlerinde eşit miktarlarda madde bulunur. Her maddenin birim hacminin kütlesi birbirinden farklıdır. Bir maddenin kütlesine o maddenin özkütlesi denir.



kütle
özkütle= --------- 'dir
hacim


Kütle m, hacim V, özkütle d ile gösterilir.

Eşitlikleri büyüklüklerinin SI birim sistemindeki birimleri şu şekildedir:
--------------------------------------------
Kütle Hacim Özkütle

kg m3 kg/m3
--------------------------------------------





Birim sistemlerinin dışında , özkütle birimi g/cm3 olarak kullanılır. Katı bir maddenin sıcaklığı sabit kalmak şartı ile m-v, d-v, d-m grafikleri şu şekildedir:



---------------








-----------------

yukardaki grafikler incelenerek olursa, katı maddelerin sıcaklığı sabit kalmak şartı ile kütlenin hacmiyle orantılı olduğu, özkütlenin hacim ve kütleye bağlı ılmadığı görülür.
Maddelerin 1 cm3’ünün gram cinsinden kütlesine öz kütle denir. Öz kütle (d) ile gösterilir.Kütle (m) ve hacim (V) arasinda d=m/v bagintisi vardir. Öz kütlenin birimi g/cm3 dür.Saf maddelerin (element ve bilesik) öz kütleleri sabittir. Karisimlarin öz kütleleri ise sabit degildir.Bir maddenin öz kütlesinden söz ederken sabit bir sicakliktaki öz kütlesinden söz edilmelidir. Sicaklik degistiginde maddenin hacmi degiseceginden öz kütlesi de degisir. Özellikle gazlardaki degisiklik daha belirgindir.









Öz kütle, maddenin karakteristik özelligi olmasina ragmen yalniz öz kütlesi bilinen bir maddenin hangi madde oldugu anlasilamayabilir. Bir maddenin hangi madde oldugunun anlasilabilmesi için birden fazla ayirt edici özelliginin incelenmesi gerekir.
Asagidaki tabloda bazi maddelerin g/cm3 cinsinden öz kütleleri verilmistir.
Madde Öz kütle Madde Öz kütle
Altin 19,30 Zeytin yagi 0,910
Kursun 11,30 Benzin 0,879
Bakir 8,92 Etilalkol 0,780
Demir 7,86 Oksijen 1,43.10–3
Alüminyum 2,70 hava 1,29.10–3
Kloroform 1,49 Azot 1,25.10–3
Su (+4°C) 1,00 Helyum 1,78.10–4
Yalniz öz kütlesi bilinen bir maddenin hangi madde oldugu anlasilabilir mi?Nikelin özkütlesi 8,9 g/cm3’tür. Acaba özkütlesi 8,9 g/cm3 olan bir madde nikel midir? Yoksa baska bir madde olabilir mi?Demirin özkütlesi 7,86 g/cm3 ve gümüsün özkütlesi 10,5 g/cm3’tür. Belli bir oran da demir ve gümüsten karistirarak özkütlesi 8,9 g/cm3 olan alasim hazirlanabilir. Bu durumda özkütleleri 8,9 g/cm3 olan madde nikel de olabilir, demir – gümüs alasimi da olabilir. (Birden fazla madde ayni özkütleye sahip olabilir.) Demek ki, özkütle yalniz basina tam anlamiyla ayirt edici olma özelligi göstermeyebiliyor. Çogu zaman maddenin diger ayirt edici özellikleri de yalniz basina maddeleri tanimaya yetmeyebilir. Buna göre, bir maddenin hangi madde oldugunun anlasilabilmesi için birden fazla özelliginin incelenmesi gerekir.